De Canadese wetenschapper Debra Soh schreef een spraakmakend boek over gender. Zo spraakmakend dat internetpostorderbedrijf Target het in februari 2021 uit zijn assortiment heeft genomen.
Voordat Soh ons meeneemt in details over geslacht en gender, legt ze uit waarom ze dit boek schreef. Ze was onderzoeker op het terrein van de seksuologie. Seksuologie is een aanpalend onderzoeksterrein van de biologie, psychologie, neurowetenschappen en geneeskunde en maakt gebruik van kwantitatieve methoden, met inbegrip van statistiek. Een controversieel onderzoeksterrein, zoals ze zelf erkent. Soh voelde zich er als een vis in het water en droomde van een eigen lab. Toch zette ze haar wetenschappelijke carrière en haar toekomstdroom opzij, stapte uit de academische wereld en werd journalist.
Opvallende transities
Soh signaleerde een toenemend aantal berichten over kinderen die een transitie doormaakten en achter hen ouders die hun weg zochten op sociale media naar ervaringsverhalen van andere ouders. Als ouders bang waren of twijfelden, kregen ze echter niet altijd de support die ze zochten, maar eerder het omgekeerde: het verwijt dat ze transfoob en onverdraagzaam waren, en zelfs het verwijt dat hun kinderen voor zelfmoord zouden kiezen – wat hen als ouders dan aan te rekenen viel. Hoe vaker Soh dit zag, hoe meer ze zich realiseerde dat ze zich uit moest spreken. Ze was zich bewust van de gevoeligheden, sprak erover met collega’s, maar vond dat ze niet kon zwijgen. Na publicaties in wetenschappelijke tijdschriften van haar artikel waarin ze de genderideeën bekritiseerde – gepaard met een stroom van grove verwijten – volgde haar boek.
Mythen doorgeprikt
Soh weerlegt negen gangbare hedendaagse opvattingen, die ze mythen noemt. Allereerst de idee dat biologisch geslacht een spectrum is. Dit zijn er echter twee: mannelijk en vrouwelijk. En niet onze chromosomen, geslachtsorganen of hormoon profielen zijn het meest bepalend, maar onze gameten (voortplantingscellen). Kleine bij mannen (sperma) en grotere bij vrouwen (eicellen). Er zijn geen tussenvormen bij deze twee. Er is geen spectrum. Los hiervan staat onze genderidentiteit, of we ons mannelijk of vrouwelijk voelen. En onze genderexpressie: de uiterlijke kenmerken die we kiezen om onze identiteit uit te drukken, zoals kleding of haarstijl. Ook gender is biologisch, stelt Soh. Het is geen sociaal construct. Onze biologie, niet de maatschappij, bepaalt of we gendertypisch of -atypisch zijn, of we ons thuis voelen in het geslacht waarmee we zijn geboren en tot wie we ons aangetrokken voelen. Er zijn dus ook slechts twee genders, geen spectrum.
Sekse en gender worden vandaag door elkaar gebruikt, maar Soh ziet ze terecht apart; volgens haar vallen ze voor meer dan 99 procent samen. Daarmee neemt Soh afstand van de idee dat gender een eigen, onderscheiden vorm van uitdrukken is van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Critici, onder wie feministen, verwijten Soh geen oog te hebben voor (cultureel bepaalde) uitingen van mannelijkheid en vrouwelijkheid. Maar waarschijnlijker is de uitleg dat de sociaal geconstrueerde aspecten van mannelijkheid of vrouwelijkheid voor Soh geen sterk onderscheid tussen beide geslachten maken.
Genderfluïditeit
Soh kent de gay community van binnenuit, maar is er stellig over: er is geen relatie tussen je seksuele geaardheid en je genderidentiteit. Het idee van genderfluïditeit claimt dat iedereen homoseksueel kan zijn en dat je seksuele geaardheid zwevend is. Seksuele geaardheid die aangeboren zou zijn, wordt nu juist gezien als een verouderde gedachte, die onze zelfexpressie en vrijheid beperkt.
Ook de gedachte dat kinderen met genderdysforie zeker een transitie zouden moeten ondergaan kent volgens Soh onvoldoende onderbouwing. Sterker nog, ze legt er de vinger bij dat genderdysforie (een stoornis uit de DSM-5, ‘het’ handboek van psychiatrische aandoeningen) en transgender zelfs losgemaakt worden van elkaar. Professionals in de geestelijke gezondheidszorg benadrukken nu dat je jezelf als transgender persoon kan zien, zonder genderdysforie te ervaren.
Gevolgen
Wat heeft dit alles voor gevolgen voor kinderen, jongeren, vrouwen? Er zou geen onderscheid bestaan tussen transvrouwen en vrouwen die als vrouw geboren zijn. Soh beschrijft het debat hierover en de pijn die aan beide kanten geleden wordt. Bij vrouwen, die zich bedreigt zien in hun rechten, verworvenheden en veiligheid. Bij transvrouwen, die zich gediscrimineerd voelen. Soh onderkent dat je transvrouwen niet enkel kunt reduceren tot hun biologische man-zijn. Maar tegelijkertijd is het inaccuraat te zeggen dat transvrouwen biologische vrouwen zijn. Dit leidt wereldwijd tot heftige discussies over het gebruik van kleedkamers, gevangenissen en blijf-van-mijn-lijfhuizen. Om de discussies in de sport niet te vergeten, waar transvrouwen de vrouwensport drastisch hebben veranderd.
Waar leidt dit toe? Soh geeft aan dat de idee is ontstaan dat vrouwen zich moeten gedragen als mannen tijdens seks en daten. Zij pleit voor een grotere bewustwording van eigen onderscheiden houdingen en gedrag, juist om de diepte van een goede seksuele relatie te ervaren, met als hoofdprijs, zo stelt ze, elkaar werkelijk liefhebben. Ouders die hun kind genderneutraal opvoeden zullen daarin niet slagen, want de invloed van biologie is onomkeerbaar aanwezig. En ten slotte waarschuwt Soh tegen de mythe dat seksuologie en sociale rechtvaardigheid goede partners worden. Ze zegt het scherp: activisten bedrijven geen wetenschap. De academische vrijheid staat onder druk. Maar Soh blijft hopen: de waarheid kan onderdrukt worden, maar uiteindelijk zal die toch aan het licht komen.